Grupa XI schronów odcinkowych

Trzy betonowo-ceglane schrony z I wojny światowej

Lokalizacja: ul. Okólna 151–153; 53.0009976N 18.634524E; 53°0'3.5914''N 18°38'4.2864''E)

Przed wybuchem I wojny światowej zapadła decyzja o budowie na zapleczu linii fortów Twierdzy Toruń 11 grup schronów dla żołnierzy stanowiących rezerwę mobilizacyjną na wypadek ataku na miasto. W skład każdej grupy wchodziło najczęściej pięć schronów, wzniesionych wg projektu pochodzącego z instrukcji budowy fortyfikacji pomocniczych, wydanej w 1907 r. Cztery schrony, przeznaczone dla 250 żołnierzy każdy, posiadały po siedem pomieszczeń, połączonych wspólnym korytarzem oraz ustęp na końcu prawego skrzydła. Piąty, mniejszy schron, z czterema pomieszczeniami, przeznaczono dla sztabu. Ostatni z obiektów, stojący na końcu grupy posiadał ponadto wysuniętą latrynę, z której można było prowadzić wzdłużny ostrzał (flankowanie) wejść do wszystkich schronów, stojących najczęściej w jednej linii.

Grubość betonowych ścian wynosiła 100 cm zaś strop wylany na szalunku z profilowanej blachy falistej miał 80 cm. Zapewniało to odporność na ostrzał z ciężkich haubic polowych. Tylne, mniej narażone, ściany schronów wykonano z cegły. Znalazły się w nich wejścia zabezpieczone grubymi, drewnianymi drzwiami, chroniącymi przed odłamkami oraz niewielkie okienka, spełniające jednocześnie rolę strzelnic. Wyposażenie wnętrza było bardzo skromne. W półokrągłych komorach żołnierskich ustawiono drewniane ławki, stojaki na karabiny i małe żeliwne piecyki. W korytarzu, pod oknami, zamocowano niewielkie składane stoliki.

Po drugiej wojnie światowej rozebrano schron sztabowy i jeden ze schronów piechoty Grupy XI. Pozostałe do dziś trzy obiekty są najlepiej zachowanymi przykładami schronów piechoty rozbudowy mobilizacyjnej na terenie Torunia. Na ich ceglanych ścianach można dostrzec wydrapane bagnetami napisy, pozostawione przez wartowników pilnujących znajdującej się nieopodal jednostki wojskowej.

Wszystkie trzy schrony są ogólnodostępne. Jednak opracowany dla tego terenu plan zagospodarowania przestrzennego przewiduje na ich miejscu budowę ulicy.

Autor opisu: Adam Kowalkowski. Fot. Michał Targowski