Fort XV Henryk Dąbrowski

Jeden z 15 fortów pierścienia zewnętrznego Twierdzy Toruń

Lokalizacja: ul. Rypińska 10; 53.0001719N 18.646552E, 53°0'0.6188''N 18°38'47.5872''E

Największy z toruńskich fortów artyleryjskich. Podczas II wojny światowej był częścią obozu jenieckiego Stalag XXA. Po jej zakończeniu, przez ponad rok, istniał w nim obóz pracy prowadzony przez NKWD i polskie Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. W następnych latach obiekt zaadaptowano na rozlewnię win. Po jej upadku został wykupiony przez prywatnego właściciela.

Fort XV, podobnie jak trzy inne toruńskie forty artyleryjskie, został pozbawiony murów otaczających fosę. Uszkodzone rozbiórką odwodnienie sprawiło, że z biegiem czasu fosa wypełniła się wodą. Jedynym zachowanym elementem ceglanej przeciwskarpy jest kojec czołowy, mieszczący niegdyś 4 armaty rewolwerowe kalibru 3,7 cm. Takiego szczęścia nie miała prawa kaponiera barkowa, zniszczona razem z otaczającym ją murem skarpowym. Nasypy wałów zachowały się w dobrym stanie. Największą atrakcją fortu jest wał niski dla piechoty, usypany na całej długości czół i barków, wraz z pozostałościami schronu dla jego załogi. Pozostałe schrony pogotowia i remizy działowe w trawersach również się zachowały, ale utraciły stalowe zamknięcia komór i nisz amunicyjnych. Nie zachował się blokhauz obrony wjazdu i pancerz stanowiska W.T 90. Pancerne stanowisko obserwacyjne artylerii P.B.St. 87, umieszczone w prawym czołowym schronie pogotowia, przetrwało w całości.

Wnętrze fortu przekształcone adaptacją na potrzeby winiarni nie zachowało wiele z oryginalnego wyposażenia. Ściany działowe koszarowych komór mieszkalnych przebito, tworząc długie sale służące za magazyny. W fosie szyjowej, po prawej stronie mostu, wzniesiono halę magazynową, wykorzystywaną do dziś.

Kilka lat temu fort udostępniono dla ruchu turystycznego – na jego terenie wyznaczono dwie trasy turystyczne, obsługiwane przez wykwalifikowanych przewodników. Zwiedzanie jest możliwe po wcześniejszym umówieniu

Autor opisu i fotografii: Adam Kowalkowski